Aanne stamtaofel zitte twieë men di-j allebej de krieëmer inne rök hebbe. En ze wieëte
wi-jtj gekaomen és. Ze wore vreuger allebej koeëleboor en det waas haard gewêrktj! En dao kaome ze noow oeëver aanne kâl. In d’n tiêd det nog neme van oeëliestoeëk of aerdgaas gehuuërdj haaj, stoeëkdje de minse koeële of törf. De koeële bestéldje ge in vuuërraod vör d’n hieële wîntjer en d’r waas inne hoêzer ’n apaart hok of kêlder woeë ze opgeslage woeërte. En dan koszje ederen daâg métte koeëlekit sjouwe um d’n haard aant börre te haoje. Mer tevuuëre haaj de koeëleboor zoeë’n doêzendj kilo koeële in zek van umtreentj 50 kilo op ziene rök nao binne gedrage. Zak vör zak. Op z’ne nek en schoûwer. Van ‘ne jutezak haaje eîne pûnt nao binne gevaoje en dae oeëver z’ne kop geslage as ‘n kappesjon. Dan meindje hae dette neet zoeë zwert woeërt, mer hae zoog d’r aevegood oet wi-j ‘ne zwertmuuër asse de ker lieëg haaj.
Ge haatj verschei-je soeërte koeële. De gewoeëne hoêsbrând neumdje ze nuuëtjes en di-j haadje inne formate 0 tot 6. Nuuëtjes-4 waas de mieëst gebroêkdje en moot tösse de 8 en 15 mm en bevatdje minder gaas as ânger soeërte koeële.
Ouch wore d’r nog de ejjerkoeële en de brikette. Di-j wore mét smieër samegepörsj oet koeëlegruûs en wore vör ânger oeëves geschiktj. En dan haadje ouch nog slâmp. Det waas tuûg! Det spul bestóng oet naat koeëlegruûs van kleiner as ‘ne halve millimaeter en plekdje as de zikdje. Ich weît zelf nog det bakker Sjef van Giel (Nouwen) beej os tieëgenoeëver inne Muuëlestraot, zienen oeëve stoeëkdje mét slâmp. Umtreentj ins inne 14 daag kiepdje de koeëleboor zoeë’n doêzendj kilo vuuër de bakkeri-j oppe straot en dan kos Zjef mét schöp en kroekèr ’t spul nao binne vare. En owieë asj raengeldje! Dan begos d’n toter te driêve. Ajje dan dao doeërhaer fietszje, haadje zwerte strepe oppe straot vanne singel totte mêrrentj.
Ieërtj zoeëwiêt woor, haaj de koeëleboor al ‘ne treinwagon van 25 tón métte schöp gelosj in porties van 1000 kilo op zien paerskér of vrachtwagentje. En dan aan hoês aaflevere awweer métte schöp. As de slâmp te naat waas, koszje ‘m neet schöppe en mószje ‘m laote oetsiêpele. Det waas schaajlik, want ge haatj det weggesiêpeldj water vör slâmppriês vanne koeëlemien gekochtj. Ich heb jaomergenóg gein foto van ‘ne bêrg slâmp.
In miene jóngen tiêd stoeëkdje ge int najaor de haard aan mét wat brândhout, dieëtj dao nuuëtjes-4 op en leetj ‘m aanne gang trékke. Oonger inne stoeëf zoot ’n löchtschuuf di-jje oeëpe en tow kosj zétte. Al naovenânt dejje di-j schuuf instéldje, bördje d’n haard (of de kwizzenjaer) haarder of zaochter. Saoves vuuër ’t nao béd gaon, völdje mooder mét de kit de koeële beej en zat de schuuf klein, zoeëdet d’r mer e bitje veur in blieëf. Smêrges um zieëven oor woeërt edereîn wakker as oeës mooder de schuuf wi-jjer oeëpe zat en mét ’t raokeliêzer de asse oonger de koeële oetraokeldje. Dan begos d’n haard weer hejop te börre en woeërtj wêrm inne kamer. Det waas ’n trökkaomendj ritueel en huuërdje beej ’t ritme van d’n daâg. Mer inne wîntjer haadje in eur béd waal ’n werm kroêk noeëdig!
© Frits Weerts / Bullseye Publishing
Boek Stamtäöfelke kopen
’t Book es te koup beej de bookhândel (Bruna, Primera), de oetgaever Bullseye Publishing en beej Frits zelf (bestelle via e-mail) vör de priês van 24 eurokes.
